Ból w kręgosłupie od czasu do czasu może się przydarzyć każdemu. Przeważnie jest to skutek przeciążenia, złego ułożenia w czasie snu, albo prowadzenia siedzącego trybu życia (wiele godzin w jednej pozycji, mała ilość ruchu). Bóle kręgosłupa mogą jednak mieć inne, poważniejsze przyczyny – jak zwyrodnienie kręgosłupa, przemieszczenie kręgów (kręgozmyk) czy zesztywniające zapalenie kręgosłupa. Powodem mogą być różne choroby kręgosłupa, które warto możliwie jak najszybciej zdiagnozować i rozpocząć ich leczenie. Jakie mogą być konkretnie przyczyny bólu kręgosłupa, co jakie daje objawy i jak wygląda terapia? Jak uśmierzyć ból kręgosłupa?
Spis treści do artykułu:
- Bóle kręgosłupa – czym są i czym się charakteryzują?
- Przyczyny bólów kręgosłupa – co je powoduje w konkretnych odcinkach?
- Objawy i potencjalne powikłania
- Preparaty, tabletki i maści na bóle kręgosłupa
- Leczenie domowe i naturalne sposoby
- Profesjonalne leczenie zaawansowanych bólów w okolicach kręgosłupa
Bóle kręgosłupa – opis i charakterystyka
Ból kręgosłupa może dotyczyć odcinka szyjnego, piersiowego lub lędźwiowego, ale może to być również ból całego kręgosłupa. Dolegliwości mogą mieć różne natężenie – może to być ból chwilowy lub długotrwały, ostry i przeszywający lub tępy, uciskowy. Ból może mieć też stały charakter, albo pojawiać się jedynie przy poruszaniu. Jakie są rodzaje bólów kręgosłupa?
- Najczęściej chodzi o postrzał (lumbago). Postrzał to ostry, nagły ból w części lędźwiowej kręgosłupa, który powoduje przyjęcie zgarbionej postawy ciała i utrudnia normalne funkcjonowanie. Ból może trwać od kilku dni do nawet kilku tygodni.
- Ból znany jako rwa kulszowa to paraliżujący, przeszywający ból pleców, który może promieniować również na pośladki i nogi. Bóle od kręgosłupa przebiegają wzdłuż nerwu kulszowego, a objawy towarzyszące mogą być bardzo nieprzyjemne. Na przykład utrata kontroli nad oddawaniem moczu czy stolca.
Kręgosłup może boleć na skutek urazu mechanicznego, przeciążenia, albo właśnie choroby. W tej chwili mnóstwo ludzi narzeka na ból kręgosłupa szyjnego, który doskwiera przeważnie osobom pracującym wiele godzin przy komputerze. Odcinek szyjny kręgosłupa cierpi również z powodu smartfonów, w które patrząc przyjmujemy wszyscy specyficzną postawę ciała, ze schyloną głową. Odcinek piersiowy kręgosłupa i lędźwiowy także jednak odkształcają się przez prowadzenie siedzącego trybu życia – co dotyczy w tej chwili większości obywateli.
Przyczyny bólu kręgosłupa
Ból kręgosłupa może być skutkiem przyjmowania przez długi czas nieodpowiedniej postawy ciała, zbyt małej ilości ruchu, pewnych nadwyrężeń i przeciążeń (na przykład po przenoszeniu czegoś ciężkiego), ale może to też być reakcja na inne choroby. Co najczęściej powoduje, że pewne odcinki kręgosłupa bolą?
- Artretyzm – nazywany inaczej dną moczanową, podagrą lub skazą moczanową. Dotyka głównie mężczyzn i jest chorobą zapalną stawów, kości oraz nerek, spowodowaną nadmiernym gromadzeniem się kwasu moczowego w ciele. Artretyzm dzieli się na pierwotny i wtórny.
- Dyskopatia – jest chorobą związaną ze współczesnym trybem życia, jaki prowadzi większość ludzi. To choroba spowodowana głównie przez złe nawyki (siedzący tryb życia, brak ruchu), chociaż niektóre osoby mają do tego genetyczne skłonności. Dyskopatią nazywamy procesy zwyrodnieniowe, zachodzące w kręgosłupie, a konkretnie w obrębie dysków, których zadaniem jest ochrona części kostnych kręgosłupa przed ich wzajemnym ocieraniem się o siebie podczas ruchu.
- Osteoporoza – to układowa choroba szkieletu, prowadząca do zwiększonej łamliwości kości. Występuje głównie u kobiet po menopauzie oraz u starszych mężczyzn. Warto wiedzieć, że osteoporoza dotyczy także kręgosłupa, a nawet 60% jego złamań jest bezobjawowych. W przebiegu tej choroby zmniejsza się gęstość mineralna kości. Osteoporoza to konsekwencja nie tylko uwarunkowań genetycznych i naturalnego procesu starzenia, ale i prowadzenia złego trybu życia (zła dieta, mała aktywność fizyczna, nadużywanie alkoholu, mała ekspozycja na światło słoneczne, przez co organizm cierpi z powodu niedoboru witaminy D itp.).
- Skolioza (czyli popularne skrzywienie kręgosłupa) – to boczne skrzywienie kręgosłupa, które posiada charakter trójpłaszczyznowy (w płaszczyźnie czołowej, strzałkowej i poziomej). Skolioza może być wrodzona lub nabyta, a jej objawy to między innymi skrócenie jednej nogi, nierówna wysokość ramion i bioder oraz nierówne wcięcie w talii.
- Siedzenie w pracy lub na uczelni + niepoprawna ergonomia – ból krzyża czy ból kręgosłupa szyjnego wcale nie musi się pojawić, jeśli tylko pracując wiele godzin w pracy zadba się o odpowiednie warunki. Trzeba co jakiś czas wstawać, przeciągać się, gimnastykować się po godzinach pracy, dbać o właściwe ułożenie ciała względem biurka i komputera, posiadać odpowiednio wysoki stolik i wygodne, regulowane krzesło. Jest wiele zasad do których nie wszyscy się stosują, co prowadzi do powstania przeciążeń i zmian w kręgosłupie.
- Uraz kręgosłupa oraz inne urazy mechaniczne – ból kręgosłupa często jest spowodowany przeciążeniem lub urazem mechanicznym. Taki ból może pojawić się w każdym wieku, jest rwący, ale raczej mija po odpoczynku. Przyczyną mocnego bólu może być złamanie kręgów w wyniku silnego uderzenia, albo na przykład przepuklina krążka międzykręgowego (wypadnięcie dysku).
- Nadwaga – ból kręgosłupa często dotyczy osób, które mają nadwagę lub cierpią na otyłość. Najczęściej chodzi o odcinek lędźwiowy kręgosłupa, który jest nadmiernie obciążony. Rozwiązaniem jest redukcja masy ciała i wprowadzenie do życia większej aktywności fizycznej.
- Niedobrane buty, np. na wysokim obcasie – za ból kręgosłupa może odpowiadać również źle dobrane obuwie. Zwłaszcza kobiety cierpią z tego powodu, ponieważ noszenie butów na wysokim obcasie wcale nie jest zdrowe dla organizmu. Kręgosłup jest nadmiernie obciążony, ponieważ ciężar ciała przekłada się na przednią część stopy, a ciśnienie w dolnej części pleców wzrasta. Co ciekawe, dotyczy to nie tylko butów na zbyt wysokim obcasie, ale i popularnych balerinek, które z kolei mają zbyt płaską podeszwę i również szkodzą kręgom.
Bóle kręgosłupa – objawy, powikłania i diagnoza
Ból kręgosłupa od czasu do czasu może przydarzyć się każdemu. Jeśli jednak ma charakter przewlekły, albo też ostry, gwałtowny, odpowiednia diagnoza powinna zostać postawiona możliwie szybko, aby równie szybko można było wdrożyć stosowne leczenie. Zwłaszcza jeżeli bóle doskwierają nam przez długi okres, a żadne metody i podejmowane próby nam nie pomagają.
Rozpoznanie choroby jest możliwe po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem oraz stosownych badań. Lekarz zbada plecy i obszary sąsiadujące, a następnie zleci badania krwi, prześwietlenie czy rezonans magnetyczny. W pierwszej kolejności można próbować leczyć się samemu, domowymi sposobami, ćwiczeniami czy naturalnymi preparatami. Jeżeli jednak nic nam nie pomaga i nie potrafimy sobie poradzić – należy zgłosić się do lekarza rodzinnego (pierwszego kontaktu. Ten następnie skieruje do reumatologa, neurologa lub fizjoterapeuty. Wszystko zależy od tego, jaką wstępną diagnozę postawi lekarz. W tak zaawansowanych przypadkach warto udać się do specjalisty. Brak leczenia na przykład przepukliny kręgosłupa może doprowadzić do niedowładu kończyn i paraliżu. Jednak bez obaw – w znacznej większości są to sytuacje skrajne, które nie zdarzają się na co dzień. Dlatego też nie popadajmy w skrajność.
Co na ból kręgosłupa? Maści, tabletki i inne sposoby leczenia
Kiedy dokucza nam ból kręgosłupa lędźwiowego leki są jednym ze sposobów na ich złagodzenie. W tym akapicie przejrzymy dostępne i nieinwazyjne leki na ból kręgosłupa oraz ból kości krzyżowej. Zastanowimy się też, który z nich będzie najbardziej pomocny w Twoim przypadku. Jak wiadomo leczenie bólu kręgosłupa może polegać na stosowaniu specjalistycznych maści i tabletek – w zależności od tego, czy ktoś woli działać od wewnątrz czy od zewnątrz. Zarówno maść na ból kręgosłupa, jak i zażywanie tabletek może przynieść natychmiastową ulgę, jednak warto pamiętać, by działać nie tylko na skutek, ale i na przyczynę.
Wybór leków na ból kręgosłupa powinniśmy zacząć od wyboru konsystencji medykamentu
Jak widzimy leki na ból kręgosłupa lędźwiowego mogą przyjmować różne formy, od maści i tabletek po różnego rodzaju olejki czy napary. Zazwyczaj jednak leki na kręgosłup są dostępne bez recepty. Więc jeżeli zależy nam na doraźnej pomocy nie musimy czekać w długich kolejkach do lekarza. Aby przypisałby nam specjalistyczne tabletki przeciwbólowe na kręgosłup. Większość z nich zakupimy sami, w aptekach a czasami i w punktach aptecznych w pobliskim sklepie wielobranżowym. Takie najprostsze leki przeciwzapalne na kręgosłup opierają się na składnikach znanych nam z innych środków przeciwbólowych. Ibuprofan, paracetamol czy kwas acetylosalicylowy to najpopularniejsze środku uśmierzające ból. I to też znajdziemy w składzie naszej tabletki na ból kręgosłupa i kręgów. Poniżej zainteresowani znajdą kilka najlepszych środków na ból kręgosłupa, które można w tej chwili kupić w sklepach.
Porównanie dostępnych produktów – maści na ból kręgosłupa
Pamiętajmy, że nie wszyscy chcą łykać takie tabletki na kręgosłup i nie zawsze jest to wskazane. W wielu przypadkach o wiele lepiej sprawdzi się nawet najprostsza maść przeciwbólowa na kręgosłup. Bazuje ona zazwyczaj na prostych, naturalnych składnikach, które pomagają nam rozgrzać nasze mięśnie i w efekcie zniwelować bolesne napięcie. Oprócz maści na kręgosłup warto również zaopatrzyć swoją domową apteczkę w maść na kręgosłup lędźwiowy. Zazwyczaj jest to lek o podobnym składzie, ale ma trochę inną formę, która pomaga jej szybciej się wchłaniać.
Więcej o maści na: https://harpagonforte.pl/ | |||
Żele na ból kręgosłupa nadają się dla osób, które chcą w ten sposób wspomóc profesjonalne leczenie chorób kręgosłupa, albo też odczuwane przez nich natężenie bólu nie jest duże. To znakomity sposób na zapobieganie dolegliwościom przez wzmacnianie kości i stawów (umożliwia to Harpagon Forte Max), a także na leczenie przeciążeń i lekkich urazów. Żele świetnie się sprawdzają, gdyż działają ściśle w miejscu występowania bólu.
Porównanie dostępnych produktów – tabletki na ból kręgosłupa
Pamiętajmy o tym, że oprócz takich najprostszych środków, na rynku znajdziemy również leki przeciwzapalne na kręgosłup na receptę, żeby jednak po nie sięgnąć, powinniśmy udać się do lekarza, który po odpowiedniej diagnozie przypisze nam tabletki na ból kręgosłupa na receptę, które sprawdzą się najlepiej w naszym przypadku. Pamiętajmy jednak, ze to leki nieobojętne dla naszego organizmu i postarajmy się w większości przypadków sięgać jednak po leki, które stosujemy zewnętrznie.
Tabletki na ból kręgosłupa są skuteczne, a działając od środka likwidują ból pojawiający się w wielu miejscach jednocześnie. Przeznaczone są jednak dla osób, które spełniają warunki wskazane w ulotce. Nie są uczulone na składniki leku i nie mają żadnych przeciwwskazań do ich stosowania. Dodatkowo trzeba pamiętać, że tabletki są zawsze mocno inwazyjne i wpływają na organizm od środka. Może to powodować różne podrażnienia i konsekwencje w obrębie przewodu pokarmowego.
Porównanie wygrywa maść na ból kręgosłupa (lędźwiowego i nie tylko)
Teraz kiedy już widzisz czym charakteryzują się leki rozluźniające mięśnie kręgosłupa bez recepty, czym najprostsza maść na ból kręgosłupa lędźwiowego a czym specjalistyczna maść na kręgosłup łatwiej będzie Ci podjąć odpowiednią decyzję. To ważne, bo każdy powinien mieć w swojej apteczce skuteczne leki przeciwbólowe na kręgosłup i dobrą maść rozgrzewająca, która sprawdzi się zarówno jako maść na ból kręgosłupa, jak i do innych, częstych dolegliwości.
Czy istnieją jakiekolwiek inne sposoby, które można stosować w domu z powyższymi medykamentami? Oczywiście!
Domowe sposoby na ból kręgosłupa
Ból kości kręgosłupa czasem jest tak silny, że utrudnia normalne poruszanie się. W takim wypadku leżenie w łóżku może być jedynym rozwiązaniem. Człowiek daje organizmowi czas by wypoczął i poradził sobie z dolegliwościami. To absolutnie konieczne w przypadku ataku rwy kulszowej. Warto również ułożyć na bolącym miejscu coś rozgrzewającego – na przykład termofor czy ciepły ręcznik. Kiedy minie pierwszy atak bólu, albo kiedy chcemy się przed nim ustrzec, warto wdrożyć ćwiczenia na ból kręgosłupa.
Najlepiej sprawdzi się gimnastyka + pilates, którego celem jest rozciągnięcie i uelastycznienie mięśni ciała. Ćwiczenia na kręgosłup warto wykonywać też pod okiem wykwalifikowanego fizjoterapeuty. W niektórych przypadkach sprawdzi się pas brzuszny, będący znakomitym stabilizatorem kręgosłupa. Pozwala go odciążyć i wzmocnić.
Leczenie bólu kręgosłupa w zaawansowanej formie
Leczenie bólów kręgosłupa dzieli się na profesjonalne i domowe – przy czym to drugie ma charakter wspomagający. W niektórych przypadkach pacjenci zgłaszają się na nastawianie kręgosłupa, jednak podobnego zabiegu nie polecają ortopedzi. Zdecydowanie mniej inwazyjny jest masaż kręgosłupa, który powinien być wykonywany przez specjalistę, jak też terapia manualna kręgosłupa, czyli forma masażu, w trakcie którego terapeuta uciska odpowiednie punkty w ciele człowieka, przywracając równowagę mięśniową.
W niektórych przypadkach konieczna jest blokada kręgosłupa – wykorzystywana między innymi do leczenia rwy kulszowej, zmian zwyrodnieniowych, kręgozmyku czy dyskopatii. Takie zastrzyki na ból kręgosłupa (najczęściej gllikokortykosteroid w połączeniu ze środkiem znieczulającym) działają przeciwzapalnie i przeciwbólowo, jednak istnieje sporo przeciwwskazań do ich stosowania. Jeśli i one nie pomogą, albo stan kręgosłupa naprawdę jest poważny, może być konieczna operacja kręgosłupa. W każdym zaawansowanym przypadku lekarz od kręgosłupa wybiera odpowiednią formę leczenia – stosownie do konkretnej diagnozy.
Na ból kręgosłupa lędźwiowego leki muszą być wspierane profilaktyką
Pamiętaj jednak, że żadne leki przeciwbólowe na kręgosłup nie zastąpią dobrego masażu. Ćwiczeń rozluźniających tę wrażliwą strefę. Ani drobnych zmian w trybie życia, które pozwolą Ci uniknąć tych oraz innych przykrych konsekwencji pracy siedzącej.
Źródła:
- Low Back Pain, John Ebnezar, JP Medical Ltd, 2012, ISBN: 9350256444, 9789350256442
- Humanistyczny wymiar fizjoterapii, rehabilitacji, pielęgniarstwa, zdrowia publicznego, turystyki i rekreacji = Humanities dimension of physiotherapy, rehabilitation, nursing and public health, tourism and recreation, Czerwińska Pawluk Iwona, Zukow Walery, Walery Zukow, 2011, ISBN: 8361047298, 9788361047292
- Niespecyficzny ból kręgosłupa u dzieci i młodzieży–uwarunkowania biomechaniczne, neurofizjologiczne oraz psychospołeczne.; Dobosiewicz, Krystyna.; Neurol Dziec 15.30 (2006): 51-57.
- Mechanizmy powstawania bólu.; Wordliczek, Jerzy, and Jan Dobrogowski.; W: Leczenie bólu. Wordliczek J., Dobrogowski J.(red.). PZWL, Warszawa (2007): 11-27.
- Bóle kręgosłupa w wieku dziecięcym–kolejne wyzwanie dla współczesnej medycyny.; Sienkiewicz, Dorota, et al.; Neurol Dziec 20.41 (2011): 129-133.
Opokan faktycznie jest nawet skuteczny, jednak ja jestem fanką wszelkich maści. Ich forma jest przyjemniejsza, a przy tym nie trzeba truć się tabletkami, bo od ich nadmiaru zaczynają mi zawsze wypadać włosy.
Żele są za to bardzo przyjemne w aplikacji, koją skórę i delikatnie chłodzą. Jednak nie wiem czy wszystkie, ponieważ takie miałam doświadczenia z Harpagonem. C:
Co tu dużo gadać. Jestem półamatorskim graczem piłki ręcznej, grywam regularnie, przez co ciągle nabawiam się jakichś kontuzji (dziękujemy ministrowi za poważny poziom infrastruktury medycznej w tym kraju <3). Od początku roku męczył mnie przenikliwy ból kości dłoni, tak od nasady po prawy palec serdeczny. Czego to ja nie próbowałem, nawet fizjoterapeuta mało co zrobił, a skasował niemałą kasę. Dzięki tej stronie jakoś w lipcu trafiłem na maść Harpagon, nie robiło mi już, że wydam kolejną kasę na preparat, po prostu stosowałem wszystko jak leci i co znalazłem… I wiesz co? I na dziś dzień gram normalnie i moje dłonie już się nie dają tak łatwo bólom. Harpagon POMÓGŁ mi na tyle, że po niecałym miesiącu (przypominam, że wcześniej męczyłem się ponad pół roku) miałem ochotę iść z fizjoterapeutą do sądu o bezsensownie wydane pieniądze. Ja z całego serducha polecam Harapagon.
Od jakichś dwóch tygodni odczuwam koszmarny ból kości. Jestem w ciąży, więc się tym dosyć mocno przejmuję… Czy to normalny stan rzeczy? Niby wszystko się rozrasta, bo mój maluszek potrzebuje więcej przestrzeni i po prostu ciało przygotowuje się do porodu, ale się cholernie tym martwię, bo momentami nie mogę się z łóżka podnieść 🙁
gaja, nie przejmuj się, mnie przez prawie całą ciążę męczył ból kości krzyżowej, tak wiesz bezpośrednio nad pośladkami i miednicą. Byłam z tym u dwóch lekarzy i każdy mi powiedział, że to normalny stan rzeczy i nie mam się zupełnie czym martwić, bo to po prostu – jak napisałaś sama – organizm przygotowuje się do wydania potomstwa na świat. Jak sobie o tym tylko pomyślę to aż się krzywię, ale minęło 🙂 wspomogłam się trochę różnymi maściami, to voltarenem (nie wiem czemu, ale dostałam przez niego uczuleniu i jakiejś dziwnej wysypki), to Harpagonem, który mi bardzo pomagał w najgorszych momentach, jak już zupełnie nie szło wytrzymać. Koniec końców przeszło po porodzie, więc nie ma co się martwić, trzymam kciuki, żeby maluszek był zdrowy! 🙂
Jakbyś chciała coś więcej wiedzieć to nie krępuj się do mnie napisać prywatnie b.malakowska@wp.pl nie obiecuję, że odpiszę na już, ale na pewno nie zignoruję żadnych pytań 🙂
Cóż za ranking! Jestem zachwycona kompleksowym i rzetelnym podejście do tematu leków przeciwbólowych. To oczywiste, że bardzo ciężko byłoby wyczerpać temat preparatów na ból kręgosłupia jednak Państwu udało się prawie tego dokonać! 🙂
O Traumonie jednak słyszałam wiele niepochlebnych opinii. Podobno jest tak silny, że potrafi wywołać silną pokrzywkę i inne reakcje alergiczne… Wydaje mi się, że jest przeceniany i sieje zbyt duże spustoszenie.
Wreszcie ktoś napisał o borowinie. Jestem ogromną fanką darów natury, szczególnie wtedy gdy pochodzą z naszych pięknych zakątków Polski!!! Sól bocheńska, borowina, olej z żywokostu… naturalne, zdrowe i dobre dla bolących kości.
Mam bardzo podobne podejście do Pani wyżej!! Uwielbiam naturalne kremy, które mają skład skomponowany z cudów przyrody <3.
Wiele składników się jednak powtarza w kremach… chyba najczęściej arnika górska a czasami gorczyca biała. Szkoda tylko, żę na mojej skórze bardzo często występują zaczerwienienia, które swędzą :/.
Rzadko z kolei można dostać kremy z diabelskim pazurem, który jest dla mnie fenomenem! Z całego serduszka polecam o nim poczytać. Moja babcia, która kiedyś wyemigrowała do Sydney mi o nim mówiła. Ponoć tam robi niesamowitą furorę… szkoda, że jednak w tym temacie Polacy nie nadążają 🙁
Do tej pory nie widziałam dobrych kremów na polskim z rynku z czarcim pazurem, dlatego bardzo chętnie przygarnę każde info, czy coś da się dostać.
Czy Harpgaon Forte max będzie dobrym środkiem przy zapaleniu łąkotki?
Pozdrawiam.
Hm.. zauważyłam, że Harpagon faktycznie działa kompleksowo. Tzn. gdy stosowałam go miejscowo ze względu na naciągnięty mięsień tuż pod kolanem, to także zauważyłam, że zniwelował wyraźnie uporczywy ból, który mam przez chondromalację rzepki. Także myślę, że w Twoim przypadku sobie poradzi.
Niestety maść końska np. powodowała u mnie podrażnienia. Skóra była po niej zaczerwieniona, nieładna i swędziała. Chyba dostałem pokrzywki czy jakiegoś innego uczulenia. Nie polecam :/
Silnie działanie rozgrzewające maści końskiej w tym przypadku jest jej ogromnym minusem. Tym bardziej latem nie zauważyłem, żeby działało to tak, jak miało tzn. nie zmniejszył się ból torebki stawowej.
Harpagonu Forte Max z kolei nie miałem przyjemności używać, więc chyba spróbuję… Trzeba się przekonać na własnej skórze w końcu
Opokan też jest spoko, ale z tego co słyszałem ten harpagon najlepszy. Mój brat stosował bo też go coś dopadło z bólem kręgosłupa i pomogło mu bardzo dobrze. Nie chciał dłużej brać leków przeciwbólowych i się nimi truć, a z tego co sama też czytałam, harpagon zawiera w składzie tylko naturalne składniki, więc choćby dlatego warto go wybrać, bo po prostu bezpieczniej.
Opokan jest ok. Tylko nie lubię tego w tabletkach, bo wypadają mi po nim włosy garściami. Za to każdy krem, żel – jak najbardziej. Szczególnie, gdy jest chłodzący – od razu daje ulgę. Nie muszę się truć tabletkami i krem mogę stosować dłużej.
olaola – powiedz, gdzie można kupić najtaniej harpagon? Wszystkie opinie są ok, ale cena mnie trochę odstrasza.
Wiadomo, każdy chciałby jak najtaniej kupić wszystko. Ale za jakość się płaci. Nie słyszałaś tej historii, ze dziewczyna zamówiła krem na żylaki na olx i dostała pustą tubkę? Właśnie zamawianie z niepewnych źródeł jest dla mnie proszeniem się o takie kłopoty. Zdecydowanie bardziej polecam oficjalnie – https://harpagonforte.pl/ mam nadzieję, że moderator nie usunie, ale to jedyne pewne źródło.