Ostroga piętowa – objawy i leczenie. Jaka maść na ostrogi piętowe?

ostroga piętowa

Czy wiesz, że najczęstszą przyczyną bólu i dyskomfortu w obrębie stopy jest ostroga piętowa? Co prawda część diagnozowanych przypadków przebiega bez objawów, ale jeśli skarżysz się dolegliwości w tamtej okolicy, istnieje duże prawdopodobieństwo, że to właśnie ostroga kości piętowej. Dowiedz się, skąd bierze się to schorzenie i po jakich symptomach można je poznać. Sprawdź, jak przebiega diagnoza, a przede wszystkim – jakie metody leczenia warto podjąć. Czy lepsze będzie leczenie zachowawcze, czy raczej inwazyjne? Wreszcie: czy możliwe jest pozbycie się bólu raz na zawsze?

Spis treści do artykułu:

  1. Czym jest ostroga piętowa z medycznego punktu widzenia?
  2. Objawy wskazujące na możliwość pojawienia się ostrogi piętowej
  3. Przyczyny powstawania ostrogi piętowej i potencjalne czynniki ryzyka
  4. Jak leczyć ostrogę piętową? Skuteczne maści na ostrogę piętową, leki przeciwbólowe i zastrzyki steroidowe
  5. Specjalistyczne zabiegi – rozbijanie ultradźwiękami i artroskopia
  6. Domowe sposoby, które pomogą ulżyć bólowi – ćwiczenia, zioła i inne

Co to jest ostroga piętowa?

Ostroga piętowa to narośl kostna na pięcie; mamy z nią do czynienia, gdy kość piętowa zostaje dotknięta przez chrzęstno-włóknistą patologię. Zwykle pojawia się ona na skutek zwyrodnienia wyrostka przyśrodkowego guza piętowego owej kości, co prowadzi do stanu zapalnego w rozcięgnie podeszwowym (kontynuacji ścięgna Achillesa oraz mięśnia trójgłowego łydki). Gdy stan zapalny obejmuje przyczep, który łączy powięź podeszwy z kością piętową, tworzą się tam złogi wapienne, rozcięgno sukcesywnie się skraca, a pięta coraz bardziej wykoślawia. Przy dłuższym utrzymywaniu takich zmian dochodzi do przykurczu mięśni, a w dalszej kolejności do wad stopy czy wręcz całej kończyny dolnej i upośledzenia ruchu.

Ostroga piętowa (ICD 10: M77.3, z łac. Calcar calcanei) występuje w dwóch odmianach – owe typy ostrogi piętowej wyróżniamy z uwagi na lokalizację zmian zwyrodnieniowych. Gdy wyrostek kostny rośnie z guzka przyśrodkowego gości piętowej w stronę przodostopia, diagnozowana jest ostroga piętowa dolna. W przypadku, gdy zmiana wyrasta na grzbietowej stronie guza piętowego i rozwija się w kierunku ścięgna Achillesa, mamy do czynienia z drugim typem schorzenia, znanym jako ostroga piętowa górna.

Uwaga: choć szacuje się, że u ok. 70-85% chorych schorzenie występuje jednostronnie, u pozostałych pacjentów diagnozuje się ostrogi na stopach obu nóg. Takie bilateralne osteofity (wyrośle kostne) znacząco utrudniają codzienne funkcjonowanie.

Ostroga piętowa – objawy narośli na pięcie

Po czym poznać, że dokucza nam właśnie ostroga podeszwowa, a nie coś całkiem innego? Warto wybrać się do lekarza, gdy zaobserwujesz kilka z poniższych symptomów. Oto najpopularniejsze objawy ostrogi piętowej:

  • ból – chroniczny lub przerywany; niektórzy odnotowują ostry ból pięty przy chodzeniu albo bieganiu. Pacjenci narzekają na nasilenie dolegliwości przy pierwszym kroku. Często ból opisywany jest jako ostry (jak po ukłuciu nożem), a następnie przechodzący w tępy dyskomfort (taki tępy ból potrafi dokuczać nawet bez ruchu). Warto dodać, że kłucie w pięcie nie jest powodowane przez samą ostrogę, ale przez uszkodzenie okolicznych tkanek,
  • stany zapalne rozcięgna podeszwowego i obrzęk z przodu pięty – występują u ok. 50% pacjentów, u których wytworzyły się ostrogi piętowe. Objawy te są wskazywane przez badaczy jako najczęstsza przyczyna bólu stóp,
  • czuły punkt na spodzie pięty – zlokalizowany mniej więcej w dolno-przyśrodkowej części pięty, tam, gdzie znajduje się przyczep powięzi; może wskazywać na zapalenie powięzi podeszwy. Potrafi dokuczać tak bardzo, że uniemożliwia chodzenie,
  • drobna wypukłość pod piętą – jeśli zastanawiasz się, jak wyglądają ostrogi piętowe, zwykle nie rzucają się one w oczy – można jednak wyczuć i dostrzec niewielką wypukłość przypominającą kość.

Warto pamiętać, że u sporego odsetka populacji (blisko 11%) diagnoza bywa znacznie utrudniona. Dzieje się tak, ponieważ ostrogi kostne często nie powodują żadnych objawów, które wyraźnie wskazywałyby właśnie na ostrogi. Objawy mogą się pojawić po latach albo wcale.

Od czego powstają ostrogi na piętach – przyczyny i etiologia

Najczęściej ostroga piętowa pojawia się u biegaczy i kobiet pomiędzy 40. a 60. rokiem życia. Dlaczego akurat u tych dwóch grup? Najlepiej wytłumaczą to czynniki ryzyka, które predysponują do wystąpienia schorzenia. Oto najczęstsze przyczyny powstawania ostrogi piętowej wskazywane przez specjalistów:

  • podeszły wiek – po pierwsze dlatego, że ostroga w pięcie jest efektem długotrwałego, powtarzalnego drażnienia kości piętowej, a po drugie dlatego, że u ludzi starszych deformacje stóp pojawiają się często i z różnych powodów,
  • nieprawidłowa biomechanika przy chodzeniu – potęgują ją zwłaszcza powszechne płaskostopie i nieprawidłowa pronacja (rotacja stopy do wewnątrz). Z czasem pięta staje się obciążona i pojawia się ból,
  • źle dobrane obuwie – przyczyny ostrogi nie trzeba wcale szukać daleko. Niewygodne, w złym rozmiarze, a często po prostu zużyte obuwie bezpośrednio wpływa na sposób chodzenia i wytwarzanie się szkodliwych przeciążeń,
  • płeć żeńska – niewykluczone, że jest to powiązane z chodzeniem kobiet na wysokich obcasach. Szpilki powodują zwiększoną dystrybucję sił nacisku na stopy, zwłaszcza na pięty.
  • nadwaga, otyłość – przeciążenia na pięcie mogą powstawać także ze względu na samą masę ciała. W podobny sposób rozwija się również inne, często mylone z ostrogą piętową schorzenie – tzw. ostroga Haglunda (jałowa martwica guza kości piętowej),
  • praca stojąca – długotrwałe pozostawanie w pozycji stojącej wywiera bardzo negatywny wpływ na nasz układ kostno-stawowy – pięty nie są tutaj wyjątkiem,
  • współwystępowanie innych chorób – takich jak artretyzm, choroba zwyrodnieniowa stawów czy zapalenie kości i stawów (ostroga może się pojawić na skutek ich długotrwałego zużycia),
  • przebyte urazy w obrębie kości piętowej – szczególnie groźny może być powtarzający się uraz. Jeśli wciąż odnajdujesz krwiaki lub siniaki na pięcie albo dokucza Ci bolesne zaczerwienienie – najprawdopodobniej jest to świadectwo pogłębiania się zmian patologicznych,
  • intensywne uprawianie sportu – nic dziwnego, że do najczęstszych chorób zawodowych biegaczy należy właśnie ostroga piętowa. Przyczyny mogą być różne; zwykle schorzenie pojawia się w efekcie nagromadzenia wymienionych już czynników. Może to być np. kwestia płaskostopia, biegania w źle dobranym obuwiu, zbyt dużego wzrostu obciążeń treningowych (pod kątem długości i intensywności), przebytych urazów lub pomijania rozgrzewki.

Jak widać, etiologia powstawania ostrogi piętowej jest bardzo zróżnicowana. Jeśli rozpoznajesz u siebie któryś z czynników predysponujących, lepiej miej się na baczności. Ostrogi piętowe rozwijają się z czasem, stopniowo, często przez wiele lat. Gdy długotrwałe napięcie mięśni i więzadeł oraz naprężenie kości piętowej przerodzą się w patologiczną narośl i doprowadzą do zapalenia, choroba będzie już na zaawansowanym etapie. Raz bolące pięty po nocy z tyłu to jeszcze nie powód do obaw; gdy jednak ból pięty przy chodzeniu utrzymuje się przez dłuższy czas, na przykład kilka tygodni, wybierz się do lekarza. Nie lekceważ groźnych powikłań!

Ostroga piętowa – zdjęcia RTG i inne sposoby diagnozowania ostrogi na stopie

Żeby rozpoznać schorzenie, konieczny jest szczegółowy wywiad z pacjentem i badanie fizykalne. Tkliwość palpacyjna skupia się na przyśrodkowym guzku kości piętowej i na przebiegu rozcięgna podeszwowego. Często badanie ujawnia także ograniczenie zgięcia grzbietowego stopy. Co prawda sam ból pięty może wskazywać na wiele innych schorzeń, diagnozę ułatwia jednak nasilenie dolegliwości przy pierwszym kroku.

Dopiero celem potwierdzenia lub obalenia diagnozy wykonuje się badania obrazowe. Należą do nich:

  • ultrasonografia – USG pięty uwidoczni zmiany grubości i stopień uszkodzenia powięzi podeszwy, a także obecność nagromadzonego płynu,
  • RTG ostrogi piętowej – zdjęcie ostrogi piętowej ujawni wielkość zmian i zakres występujących zwapnień. Ponadto pozwoli wykluczyć inne schorzenia, które mogą powodować podobne dolegliwości bólowe, jak ostrogi piętowe. Zdjęcia wykluczą m.in. zmęczeniowe złamanie kości piętowej albo obecność cyst piętowych,
  • rezonans magnetyczny – jedno z najdokładniejszych badań obrazowych; określi poziom stanu zapalnego, a przy okazji umożliwi wykluczenie innych chorób.

Ostroga piętowa – leczenie, leki przeciwzapalne i domowe sposoby

Gdy już jesteśmy pewni, że dopadła nas ta a nie inna przypadłość, należy podjąć decyzję, jak leczyć ostrogi piętowe. Standardowo mamy do wyboru trzy opcje: farmakologiczne leczenie zachowawcze, specjalistyczne zabiegi oraz przeróżne domowe sposoby na ostrogi. Leczenie kierunkowane można rozpocząć dopiero wtedy, gdy nastąpi precyzyjne zlokalizowanie miejsca bólu. Powinno ono przebiegać wedle zaleceń i pod kontrolą specjalisty.

1. Leczenie zachowawcze: maść na ostrogi piętowe, zastrzyki i leki przeciwbólowe

Na początek przyjrzyjmy się najpopularniejszym zachowawczym metodom radzenia sobie z ostrogą podeszwową:

A) Skuteczne maści na ostrogi piętowe

Gdy pacjentów dopada ostroga piętowa, leczenie pierwszego rzutu rozpoczyna się często od stosowania smarowideł – i słusznie! Dobra maść o działaniu przeciwzapalnym potrafi szybko i skutecznie zminimalizować dolegliwości. Poniżej prezentujemy ranking popularnych maści na ostrogi piętowe z uwzględnieniem ich plusów i minusów:

Najlepsze maści na ostrogi piętowe
Właściwości i zalety
Wady i przeciwwskazania
maść na ostrogę piętową Harpagon Forte Max

1. Harpagon Forte Max
  • uśmierza zarówno ból, jak i stany zapalne,
  • precyzyjne połączenie diabelskiego pazura,
  • wyciągu z pokrzywy i naturalnego oleju konopnego uderza dokładnie w ognisko występowania bólu,
  • maść chętnie stosowana przez sportowców.
  • utrudniona dostępność (tylko przez internet),
  • wysoka cena.
  • maść z konopi

    2. Maść konopna
  • zawartość kannabinoidów przynosi ulgę przy bólu ścięgien,
  • skutecznie przyspiesza gojenie się urazów,
  • działa rozluźniająco i pobudza krążenie.
  • mało wydajna,
  • droga (jak większość produktów z CBD),
  • jej podstawowe zastosowanie to leczenie łuszczycy, opryszczki i atopowego zapalenia skóry.
  • Żel Voltaren Max

    3. Voltaren Max
  • zawiera diklofenak (NLPZ), który działa przeciwzapalnie i przeciwbólowo,
  • bardzo przystępna cena i łatwa dostępność,
  • łatwo się aplikuje i rozprowadza.
  • diklofenak może powodować całą listę skutków ubocznych,
  • niewskazany w czasie ciąży i karmienia piersią,
  • na efekty trzeba poczekać.
  • Rosyjska maść z olejem z rekina

    4. Rosyjska maść na ostrogi piętowe (olej z rekina)
  • zawiera składniki o działaniu przeciwzapalnym,
  • przeciwbólowym i rozgrzewającym (kamfora, kwas mrówkowy, ekstrakt z papryki, nikotynian etylu, ekstrakt ze złotego wąsa),
  • wykazuje również działanie zmiękczające,
  • wysoka skuteczność przy walce z ostrogami.
  • utrudniona dostępność produktu,
  • niewielka pojemność (75 ml),
  • tłusta konsystencja (po zastosowaniu maści zaleca się owinąć nogi kocem i pozostać bez ruchu 1-1,5h).
  • Żel Perskindol Active

    5. Perskindol Active
  • połączenie mentolu i olejków eterycznych działa jednocześnie chłodząco i rozgrzewająco oraz koi ból,
  • wygodna w użyciu forma żelu,
  • nie zostawia tłustych śladów na skórze ani na ubraniach.
  • ogranicza się do łagodzenia dolegliwości i maskowania objawów,
  • nie działa przeciwzapalnie,
  • nie można stosować przy nadwrażliwości na salicylany.
  • B) Leki przeciwbólowe

    Choć pomagają „przetrwać” napady dolegliwości i objawowo łagodzą odczuwany ból, w rzeczywistości głównie maskują objawy ostrogi piętowej i nie zwalczają schorzenia. Bardziej skuteczne jest przyjmowanie doustnych niesterydowych środków przeciwzapalnych, trzeba jednak pamiętać, że długotrwałe stosowanie leków z grupy NLPZ może obciążać wątrobę i powodować przykre skutki uboczne.

    C) Zastrzyki z kortykosteroidów

    Tego rodzaju leczenie ostrogi piętowej, choć bardziej zaawansowane, jest niechętnie zalecane przez niektórych lekarzy; stosuje się je dopiero jako „leczenie drugiego rzutu”. Podawane domiejscowo zastrzyki sterydowe mogą wywoływać skutki uboczne, które w efekcie jeszcze bardziej wzmagają ból. Kortykosteroidy wstrzykuje się w okolice rozcięgna podeszwowego i guza piętowego.

    2. Zabiegi na ostrogi piętowe – rozbijanie ultradźwiękami i artroskopia

    Celowane zabiegi na ostrogi piętowe (rozbijanie falą uderzeniową, operacja) wykonuje się dopiero wtedy, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi efektów. Przyjrzyjmy się najpopularniejszym metodom zabiegowym:

    • Rozbijanie falami uderzeniowymi (metoda ESWT) – najskuteczniejszy zabieg fizykalny, jaki może wybrać pacjent, któremu dokucza ostroga piętowa. Fala uderzeniowa kierowana jest na problematyczne miejsce i oddziałuje na proprio- oraz eksteroreceptory. W efekcie w błonach komórkowych powstają liczne mikrouszkodzenia i dochodzi do ograniczenia przekazywania informacji bólowej. Fala uderzeniowa na ostrogi piętowe zmniejsza przy okazji nadmierne napięcie mięśniowe. Ile zabiegów należy wykonać? Trzy, maksymalnie pięć, w tygodniowych odstępach. Alternatywą może być inny popularny zabieg fizykalny – rozbijanie ostrogi piętowej ultradźwiękami – który, przy odpowiednio dużych dawkach i po serii trzech zabiegów, również może przynieść dobre efekty. Pozostałe metody to m.in. jonofereza, kinesiology taping, krioterapia i magnetoterapia.
    • Operacja inwazyjna (atroskopia) – ostrogi leczy się operacyjnie tylko w ostateczności i u wybranych pacjentów. Lekarze zalecają inwazyjny zabieg, gdy po około półrocznym leczeniu zachowawczym, ukierunkowanym na poprawę komfortu życia i zmniejszenie dolegliwości bólowych, wciąż nie widać postępów. W przeciwnym razie jest to niewskazane – z punktu widzenia biomechaniki pięta to kluczowy punkt podparcia ludzkiego ciała, a szacuje się, że w ciągu roku leczenia nieoperacyjnego 90% pacjentów pozbywa się problemu. Zabieg inwazyjny polega zwykle na częściowym przecięciu skróconego rozcięgna. Ma to na celu zredukowanie obciążenia jego przyczepów i zniwelowanie napięcia przykurczonych mięśni. Istnieje jednak poważne ryzyko spłaszczenia podłużnego łuku stopy i powstania podłużnego płaskostopia. Może również dojść do zniszczenia tkanki tłuszczowej, która amortyzuje wstrząsy. Niestety – medycyna zna także przypadki odrośnięcia ostrogi piętowej nawet po mechanicznym jej usunięciu oraz uwolnieniu powięzi.

    Rehabilitacja ruchowa po zabiegach na ostrogi piętowe powinna skupiać się na stopniowej reedukacji chodu. Fizjoterapeuci pomagają pacjentom rozciągać patologicznie napięte struktury mięśniowe w łydkach i stopach. Pracują też nad korekcją nieprawidłowego ustawienia kończyn dolnych i wyrównaniem położenia zbytnio wykoślawionej pięty. Dobre efekty, oprócz fizykoterapii i kinezyterapii, przynosi także masaż. Do rehabilitacji warto więc włączyć terapię manualną, która poprawi ukrwienie okolic rozcięgna i przyspieszy jego gojenie.

    3. Ostroga piętowa – leczenie ziołami, ćwiczenia i inne domowe sposoby

    Wbrew pozorom domowe sposoby na ostrogi potrafią przynieść pacjentom ogromną ulgę. Leczenie ostrogi piętowej domowym sposobem może przebiegać na wielu płaszczyznach. Stosowanie ziół można połączyć z ćwiczeniami, a dodatkowo założyć specjalne wkładki na ostrogi. Oto kilka sprawdzonych metod, z których możesz skorzystać:

    • leczenie ziołami – za najbardziej pomocne uznaje się skrzyp polny, diabelski pazur, kurkumę i oczywiście liść laurowy (na ostrogi potrafi zdziałać cuda). Słynny wywar z liści laurowych na ostrogi należy pić w trzydniowych cyklach i robić między nimi trzy tygodnie przerwy. Do przyrządzenia wywaru należy użyć jednego opakowania liści i gotować je w 1,5 szklanki wody przez 5 minut. Zaparzaj także herbatki ze skrzypu polnego (2 łyżki skrzypu na 2 szklanki wrzątku) i dosypuj do potraw kurkumę zmieszaną z imbirem. Możesz też spróbować przyrządzić jakieś smarowidło, ale żadna domowa maść na ostrogi piętowe nie będzie tak skuteczna jak gotowy specyfik. Jako uzupełnienie kuracji lepiej zastosuj wspomniane liście laurowe na ostrogi,
    • odpoczynek i nieprzeciążanie stopy – cóż, to chyba najprostsza odpowiedź na pytanie, jak leczyć ostrogi piętowe domowym sposobem. Nie nadwyrężaj stopy, ogranicz aktywność fizyczną (zwłaszcza bieganie), nie pozostawaj za długo w pozycji stojącej i pod żadnym pozorem nie zakładaj butów na wysokim obcasie,
    • odpowiednie obuwie i wkładki do butów na ostrogi – dobrze dopasowane do kształtu stopy, wygodne buty na ostrogi piętowe to jedno. Oprócz tego warto jeszcze zainwestować w ortopedyczne wkładki na ostrogi piętowe oraz specjalne podpiętki żelowe. Uwaga: te drugie noś tylko w ostrej fazie stanu zapalnego. Zbyt długo stosowane wkładki żelowe mogą spowodować przykurcz ścięgna Achillesa,
    • zimne okłady – nie dość, że łagodzą ból, to jeszcze zmniejszają obrzęk. Możesz stosować okłady z lodu albo sięgnąć po coś specjalnego: schłodzony ocet jabłkowy lub olej lniany. Zamocz w occie lub oleju szmatkę, przyłóż do pięty, a dla lepszego działania dodatkowo owiń bandażem. Powtarzaj codziennie aż do odczucia ulgi. Kompres z oleju lnianego możesz przetrzymać nawet całą noc!
    • urynoterapia – wierz lub nie, ale to wciąż popularna metoda na ostrogi piętowe. Domowe sposoby są stare jak świat i często przynoszą zaskakujące efekty. Mocz należy zbierać cały dzień, wieczorem dolać do niego ciepłej wody i zanurzyć w płynie stopy na ok. pół godziny. Żeby leczenie ostrogi piętowej moczem było skuteczne, po takiej kąpieli nie wolno umyć stóp – wystarczy je tylko osuszyć. Taki rytuał trzeba powtarzać przez tydzień lub dwa,
    • ćwiczenia – żeby leczenie domowe przyniosło zadowalające efekty, konieczne są specjalne ćwiczenia na ostrogę piętową. Codziennie rozciągaj mięśnie łydki i stopy oraz wykonuj zestawy wzmacniające mięśnie stopy. Najlepiej skonsultuj się z wykwalifikowanym terapeutą, który pokaże Ci, jak ćwiczyć w domu i wykonuj zalecone przez specjalistę ruchy. Jakie ćwiczenia na ostrogę piętową są zwykle stosowane? Stretching powięzi podeszwowej, obciąganie palców u stóp, rolowanie stopy i wiele innych.

    Źródła:

    1. Kosmahl, Edmund M., and Herbert E. Kosmahl.; Painful plantar heel, plantar fasciitis, and calcaneal spur: etiology and treatment.; Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy 9.1 (1987): 17-24.
    2. DuVRIES, HENRI L.; Heel spur (calcaneal spur).; AMA Archives of surgery 74.4 (1957): 536-542.
    3. Domżał, Teofan M. ; Ból przewlekły-problemy kliniczne i terapeutyczne.; Polski przegląd neurologiczny 4.1 (2008): 1-8.
    4. Koch, Marta, Małgorzata Chochowska, and Jerzy T. Marcinkowski.; Skuteczność terapii pozaustrojową falą uderzeniową w leczeniu ostrogi piętowej.;  Hygeia Public Health 49.4 (2014): 838-844.
    5. Boerner, Ewa, Emilia Toruń-Kotarska, and Jadwiga Kuciel-Lewandowska.; Porównanie skuteczności działania ultradźwięków w zależności od dawki w leczeniu ostrogi kości piętowej.; Acta Bio-Optica et Informatica Medica. Inżynieria Biomedyczna 15.3 (2009): 230-233.

    Dodaj komentarz